Zaćma

Zaćma (cataract, katarakta) to utrata przeźroczystości soczewki oka najczęściej na skutek zaburzeń w przemianie materii tej struktury i utraty jej przezierności. Może prowadzić do całkowitej utraty widzenia ale na szczęście zwykle jest to stan odwracalny. W znakomitej większości mamy do czynienia z zaćmą starczą, która pojawia się zwykle w wieku powyżej 50 lat. Choroba może mieć również charakter wrodzony (dlatego tak ważne jest badanie noworodków i małych dzieci) lub nabyty (zaćma pourazowa, w przebiegu cukrzycy i innych chorób ogólnych, polekowa, itp).

Jak często występuje zaćma?Operacja zaćmy - Gdańsk

Według danych WHO (Światowej Organizacji Zdrowia), zaćma stanowi główną przyczynę pogorszenia ostrości wzroku. Operacje usunięcia zaćmy to najczęściej wykonywane zabiegi okulistyczne. Według danych polskich na 1 milion mieszkańców wykonuje się ok. 4 000 tego typu zabiegów.

ZAĆMA STARCZA

Jak już wspomniano zaćma starcza to najczęściej występujący rodzaj przymglenia soczewki własnej. Ze względu na lokalizację zmętnień mogą występować różne rodzaje zaćmy, np.:

  • zaćma korowa – zmętnienia pojawiają się w powierzchniowych warstwach soczewki. Oprócz obniżonej ostrości wzroku moga pojawiać się inne problemy jak na przykład podwójne widzenie lub rozszczepienie świateł;
  • zaćma podtorebkowa tylna (czaszowata) – czyli zmętnienia w obrębie tylnej części torebki soczewki. Często związana jest z cukrzycą i często powoduje pogorszenie widzenia przy czytaniu.
  • zaćma jądrowa – zmętnienia umiejscawiają się centralnej części soczewki (jądrze), postępuje powoli i przez długi czas może nie powodować znacznego pogorszenia widzenia.

Powyższe przykłady mogą występować również jako zaćma mieszana (korowo-jądrowa, korowo-podtorebkowa,itp). Zaćmy nie da się skorygować okularami korekcyjnymi czy soczewkami. Jedyną skuteczną metodą jest zabieg operacyjny usunięcia zaćmy (obecnie metodą z wyboru jest fakoemulsyfikacja). Istnieją też inne sposoby podziału zaćmy, np. dzieląc na podstawie stopnia zaawansowania zmętnienia można wyróżnić zaćmę początkową (gdy widoczne są dopiero niewielkie zmętnienia) oraz postać dojrzałą (zmętnienie obejmuje całą soczewkę). W przypadku braku leczenia w odpowiednim czasie może powstać zaćma przejrzała, która nie dość że drastycznie obniża ostrość widzenia to jest znacznie trudniejsza do usunięcia chirurgicznego.

Jakie są objawy zaćmy starczej?

Gdy już pojawi się zaćma u osoby dorosłej, najczęściej po 50. roku życia, może pogarszać widzenie tak samo w obu oczach (wtedy jest szybciej zauważana przez pacjenta) lub dominować tylko w jednym oku, podczas gdy w drugim jej postęp nie będzie tak wyraźny. Zależnie od rodzaju i zaawansowania choroby objawy mogą być różne, takie jak:

  • zamglony obraz, widzenie przez „chmurkę” lub „firankę”;
  • podwójne widzenie liter lub przedmiotów;
  • postępująca lub nagle pojawiająca się późnym wieku krótkowzroczność;
  • zmiana koloru źrenicy na szary lub szaro-biały – zauważalna raczej przy zaćmie dojrzałej.

Rozpoznanie zaćmy starczej

Rozpoznanie zaćmy starczej stawiane jest na podstawie badania oka w lampie szczelinowej. Aby była możliwa ocena całej soczewki, konieczne jest podanie kropli rozszerzających źrenicę. W przypadku zaćmy całkowitej, kiedy okulista nie ma wglądu w dno oka, konieczne jest wykonanie badania USG gałki ocznej celem oceny struktur oka znajdujących się za zaćmą. W przypadku zaćmy pourazowej lub w przypadku podejrzenia niektórych patologii wskazane jest natomiast badanie USG UBM przedniego odcinka oka. Wszystkie te badania są dostępne na miejscu w naszym centrum okulistycznym.

Jak leczyć zaćmę starcza?

W przypadku gdy proces tworzenia się zaćmy dopiero się zaczyna i zostanie to przez okulistę rozpoznane, zaleca się stosowanie kropli mających na celu zahamowanie/spowolnienie postępu choroby. Jeśli zmętnienie soczewki jest już zaawansowane, konieczne jest leczenie operacyjne. Po zabiegu usunięcia zaćmy w wszczepieniem soczewki jednoogniskowej (tylko taka soczewka refundowana jest przez NFZ) konieczna jest korekcja okularowa do bliży i odległości pośrednich. W przypadku ośrodków prywatnych możliwe jest natomiast wszczepienie implantów soczewkowych wieloognioskowych lub o zwiększonej głębi ostrości (EDOF), które dają możliwość dobrego widzenia na wszystkie odległości. Można też rozważyć soczewki kontaktowe.

ZAĆMA WRODZONA

Zaćma wrodzona to choroba, która ma swój początek w życiu płodowym, ujawnia się niedługo po urodzeniu albo w pierwszych latach życia. Przyczyny nie są jasne we wszystkich przypadkach, natomiast często pojawia się w wyniku różnego rodzaju nieprawidłowości metabolicznych i genetycznych. Inne znane przyczyno to działanie niektórych leków przyjmowanych w czasie ciąży przez matkę czy przebycie w ciąży chorób zakaźnych (np. wirusowych).

Jakie są rodzaje zaćmy wrodzonej?

  • zaćma biegunowa przednia i tylna – gdy lokalizuje się pod przednią lub tylną częścią torebki soczewki;
  • zaćma torebkowa przednia i tylna – znajduje się w przedniej lub tylnej torebce;
  • zaćma jądrowa – gdy przymglenie dotyczy jądra soczewki;
  • zaćma całkowita – dotyczy całej soczewki;
  • zaćma warstwowa – najczęstsza odmiana zaćmy, w której zmętnienie zlokalizowane jest w jądrze soczewki położonej na obwodzie, w małym stopniu obejmuje centralną część soczewki, widzenie jest częściowo upośledzone;
  • zaćma błoniasta – najczęściej jest wynikiem przerwania ciągłości torebki soczewki;

Zaćma wrodzona – jakie są objawy?

Zaćma wrodzona może rozwinąć się w jednym lub obojgu oczach. W przypadku noworodków, niemowląt i małych dzieci długo może nie dawać żadnych objawów zauważalnych dla rodzica. W niektórych przypadkach zaćma zostaje zauważona na zdjęciach jako „biała źrenica”. W przypadku znacznego upośledzenia widzenia obuocznie występuje oczopląs lub tak zwany odruch oczno-palcowy – polega on na uciskaniu oczu piąstką lub paluszkami. W późniejszym wieku zaczynają być zauważalne cechy niedowidzenia, jak na przykład bardzo bliskie obserwowanie różnych przedmiotów czy trudności przy codziennych zabawach.

W przypadku zaćmy jednostronnej powyższe objawy nie wystąpią, ponieważ jeżeli drugie oko jest zdrowe dziecko nie będzie zdradzać niepokojących objawów. Niemniej szybko dochodzi wtedy do trwałego upośledzenia widzenia w oku chorym, które może być nieodwracalne. Dlatego tak ważne są okulistyczne badania niemowląt, które pozwalają na wczesne wykrycie zaćmy wrodzonej i szybkie leczenie, które jest wtedy skuteczniejsze. W naszym Trójmiejskim Centrum Okulistycznym takie badania są możliwe od 1. dnia życia.

Zaćma wrodzona może być niewielka i początkowo nie stanowić przeszkody dla widzenia, ale z biegiem lat powiększyć się i spowodować problemy z widzeniem np. w wieku szkolnym.

Zaćma wrodzona – leczenie

Zaćmę wrodzoną można leczyć jedynie operacyjnie. Tego typu zabieg z reguły należy wykonać jak najszybciej, aby możliwy był jak najlepszy rozwój widzenia. Usunięcie zaćmy jest możliwe nawet w pierwszych dniach życia. Wszczep sztucznej soczewki jest natomiast możliwy dopiero po 2. roku życia. Należy przy tym pamiętać, że zabieg to dopiero początek drogi i usunięcie zaćmy to nie wszystko. Bardzo ważne są kolejne etapy, rehabilitacja i korekcja widzenia do końca życia.

ZAĆMA WIKŁAJĄCA

Zaćma wikłająca to określenie zaćmy wtórnej do innych schorzeń lub współistniejącej z nimi. Najczęściej będą to:

  • zapalenie błony naczyniowej oka,
  • jaskra,
  • odwarstwienie siatkówki,
  • cukrzyca (tak zwana zaćma cukrzycowa),
  • zaćma po urazie.

Zaćma wikłająca – leczenie

Leczenie zaćmy wikłającej podobnie jak innych typów zaćm polega na operacyjnym usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu sztucznego implantu.

Operacja zaćmy – czy możliwe jest całkowite wyleczenie?

Zwykle chirurgiczne usunięcie katarakty i wszczepienie sztucznej soczewki daje bardzo dobre rezultaty. Zdarzają się jednak sytuacje, w których mimo skutecznej operacji nie doszło do poprawy ostrości wzroku. Najczęściej dzieje się to z powodu współwystępowania innych chorób, które z powodu zaćmy nie były możliwe do wykrycia. Najczęściej będzie to AMD (zwyrodnienie plamki związane z wiekiem) lub jaskra dokonana. Operację zaćmy zwykle wykonuje się tylko raz w życiu a wszczepiona soczewka pozostaje w oku do końca życia (nie ulega przeterminowaniu). U części pacjentów po zabiegu zaćmy dojdzie do stopniowego zarastania implantu (zaćma wtórna) wymagającego nieskomplikowanego zabiegu laserowego (kapsulotomia laserowa). Zwykle po takim zabiegu ostrość widzenia wraca do poziomu bezpośrednio po zabiegu operacyjnym.

Zalecenia po zabiegach zaćmy

Po operacji zaćmy wymagane są badania kontrolne. Najczęściej wykonuje się je następnego dnia oraz ok. 2 tygodnie po zabiegu. Przez cały ten czas pacjent powinien regularnie przyjmować zapisane leki (najczęściej krople z antybiotykiem i sterydem) przez ok. 4 tygodnie. Należy ograniczyć aktywność fizyczną, nie dźwigać i nie poruszać gwałtownie głową. Należy też wystrzegać się czynności mogących skutkować urazem głowy lub oka.

Czy zaćmie można zapobiec?

Nie ma obecnie 100% pewnej metody profilaktyki zaćmy. W przypadku bardzo wczesnych zmian można spróbować regularnego stosowania kropli z jodkiem potasu. Takie leczenie może odwlec w czasie wystąpienie istotnego pogorszenia widzenia. Należy również unikać szkodliwego promieniowania czy palenia papierosów.