Badanie ostrości wzroku do dali służy ocenie zdolności rozdzielczej siatkówki, czyli postrzegania dwóch punktów położonych w bezpośredniej bliskości jako punktów oddzielnych. Przeprowadza się najczęściej na tzw. tablicach Snellena. Znajduje się na nich wiele znaków o różnej wielkości nazywanych optotypami (np. cyfry, litery lub, dla dzieci i osób nieumiejących czytać, rysunki). Optotypy ułożone są w rzędach. Ich wielkość zmniejsza się w każdym kolejnym rzędzie. Można też pokazywać pacjentowi dłoń i prosić o podanie liczby pokazywanych placów. Jeśli pacjent nie potrafi policzyć palców, to bada się postrzeganie ruchów ręki. Jeśli badany ma jeszcze gorszą ostrość wzroku, to za pomocą silnej latarki należy zbadać poczucie światła. W końcu może się zdarzyć, że w badanym oku nie ma nawet poczucia światła, co zapisuje się skrótem bpś (oznacza to całkowitą ślepotę). Istnieją również inne, alternatywne testy (np. test LogMAR, test z literą E, pierścienie Landholta, test Sheridana Gardinera), ale nie są one w Polsce powszechnie stosowane.
Badania u dzieci.
Testy uprzywilejowanego spojrzenia (preferential looking test; tablice Tellera) wykorzystują naturalny odruch: kiedy w polu widzenia pojawi się jakikolwiek bodziec wzrokowy, bezwiednie kierujemy na niego nasz wzrok. Testy składają się z serii prostokątnych tablic, na których widnieją czarno-białe paski na szarym tle. W centrum każdej z tablic mieści się otwór, a paski mogą znajdować się albo po jego prawej, albo po lewej stronie. Grubość pasków (tzw. frekwencja przestrzenna) jest odpowiednio dobrana, aby można było ocenić ostrość wzroku (zmierzyć wartość kątową) ze ściśle określonej odległości, z jakiej wykonuje się badania. Dziecko sadza się na kolanach opiekuna i zasłania się niebadane oko. Badający siada na wprost przed dzieckiem i trzyma przed sobą tablice. Przez centralny otwór w tablicy obserwuje kierunek spojrzenia dziecka w pierwszej chwili po pokazaniu kolejnej planszy. W ten sposób ocenia, czy dziecko odruchowo spojrzało w kierunku pasków. W pewnym momencie dziecko przestaje reagować na pokazywane tablice. Za jego ostrość wzroku uznaje się najmniejszą grubość pokazywanych pasków (największą frekwencję przestrzenną), na którą reaguje dziecko. Wartość tę można przeliczyć na odpowiedniki na tablicach Snellena.
U niemowląt i małych dzieci można wyciągnąć wnioski dotyczące widzenia, obserwując ich zachowanie. O niskiej ostrości wzroku w jednym oku świadczy np. sprzeciw dziecka przed zasłanianiem dobrze widzącego oka. Kiedy dziecko ukończy 3. miesiąc życia, można już oceniać jego zdolność fiksacji wzroku na bodźcu, zwracania oczu w kierunku nowych bodźców i wodzenia za nimi. U większych dzieci ocenia się, czy chwytają one drobne przedmioty. Stosując przedmioty o różnej wielkości, można mniej więcej oszacować ostrość wzroku. U starszych dzieci stosuje się testy oparte na rozpoznawaniu przedmiotów na obrazkach (np. odpowiednio zmodyfikowane testy na tablicach Snellena, karty Cardiff, testy obrazkowe Kay, test Sheridana Gardinera, symbole Lea, karty Hiding Heidi). Dziecko rozpoznaje i nazywa pokazywane przedmioty lub patrzy na tablicę i wskazuje taki sam obiekt na karcie trzymanej w ręce.
Jak się przygotować do badania?
Dzieci warto i można przygotować do badania już w domu, aby zmniejszyć ich lęk w czasie rzeczywistego badania. Można np. udawać wizytę u lekarza i zasłaniać oczy ulubionym zabawkom, a potem samemu dziecku w trakcie tej zabawy. Pomocne jest także uczenie dzieci rozpoznawania przedmiotów. Ułatwia to lekarzowi współpracę z dzieckiem. Jak w każdym teście psychofizycznym jego wynik zależy od stanu psychicznego pacjenta, dlatego wskazane jest, aby dziecko było wypoczęte i o ile to możliwe – odpowiednio skupione w trakcie badania. To samo dotyczy dorsłych. Warto zabrać ze sobą wszystkie wyniki wcześniejszych badań, poprzednie recepty okularowe, karty informacyjne z pobytów w szpitalu itp.
(żródło: mp.pl z popr.)
Wadę wzroku nazywa się fachowo wadą refrakcji lub niemiarowością oka (ametropia). Wadę refrakcji stwierdza się w sytuacji, gdy układ optyczny w spoczynku nie ogniskuje wpadającej do wnętrza gałki ocznej, równoległej wiązki światła na siatkówce. Ogniskowanie światła na siatkówce umożliwiają odpowiedni stosunek krzywizny i mocy łamiącej powierzchni optycznych oraz współczynników załamania światła przez ośrodki optyczne do długości osi gałki ocznej. Niemiarowości obejmują: nadwzroczność, krótkowzroczność i niezborność (astygmatyzm). Badanie wady refrakcji jest konieczne do oceny ostrości wzroku u pacjenta i prawidłowej korekcji optycznej (doboru mocy szkieł okularowych lub soczewek kontaktowych).
Metody badania wad refrakcji
Subiektywną metodą badania wady refrakcji jest metoda Dondersa. Polega ona na badaniu ostrości wzroku oka, kiedy badany patrzy w dal przez oprawki okularowe, do których wkłada się soczewki o różnej mocy do czasu aż badana osoba stwierdzi, że obraz jest najostrzejszy. W przypadku krótkowzroczności za wadę refrakcji uznaje się wartość (moc) najsłabszej soczewki rozpraszającej (minusowej), przy której uzyskuje się prawidłową ostrość widzenia. W przypadku nadwzroczności jest to odpowiednio wartość najmocniejszej soczewki skupiającej (plusowej). Badanie to jest utrudnione u dzieci, ponieważ ich zdolność akomodacji (nastawności oka) jest bardzo duża. Podobnie badanie jest utrudnione u młodzieży lub dorosłych, u których akomodacja jest bardzo silna lub nastąpił jej skurcz. Jedną z obiektywnych metod badania wady refrakcji jest skiaskopia, zwana również retinoskopią przy czym jest to metoda czasochłonna i wymagająca współpracy ze strony pacjenta. Polega ona na rzutowaniu wiązki promieni świetlnych na dno oka i obserwowaniu kierunku ruchu czerwonego odblasku z dna oka w obrębie źrenicy. Do badania służą specjalne listwy (linijki) lub koło Hessa z osadzonymi w nich soczewkami o różnej mocy. Aby przeprowadzić badanie koniecznie należy farmakologiczne porazić mięsień rzęskowy odpowiadający za nastawność oka (akomodację).
Autorefraktometria („refraktometria automatyczna” lub „komputerowe badanie wady wzroku”) to zautomatyzowane, sterowane przez komputer badanie wady refrakcji, w którym wykorzystuje się zasadę skiaskopii. Po badaniu uzyskuje się wydruk z wartością wady sferycznej i niezborności. W naszej pracółce dysponujemy najnowocześniejszym przenośnym autorefraktometrem automatycznym do badania dzieci od 1 dnia po urodzeniu.
Jak się przygotować do badania?
Przed badaniem należy zdjąć soczewki kontaktowe, natomiast w czasie jego trwania spokojnie patrzeć daleko przed siebie. W przypadku obiektywnego badania wady refrakcji stosuje się leki porażające akomodację. Tradycyjnie oznacza niejednokrotnie konieczność kilkudniowego stosowania leków w okresie bezpośrednio poprzedzającym badanie. Leki działające krótkotrwale (np. Tropikamid) stosuje się kilkakrotnie tuż przed badaniem, trzeba jednak pamiętać, że pozostawiają one resztkową akomodację oraz silnie pieką co powoduje duży dyskomfort u dzieci ale też dorosłych. Leki działające długotrwale (np. atropina) całkowicie porażają akomodację, ale powodują kilkudniową lub kilkunastodniową nieostrość widzenia i nadwrażliwość na światło związaną z poszerzeniem źrenicy. W Polsce nie są dostępne inne niż w/w leki. Dlatego z myślą o dzieciach w mojej praktyce stosuję krople Cyclopentolat szeroko stosowane za naszą zachodnią granicą. Dodatkowym atutem jest minimalne uczucie pieczenia po ich podaniu w przeciwieństwie do Tropicamidu czy atropiny.
(żródło: mp.pl z popr.)
Lampa szczelinowa jest podstawowym narzędziem pracy okulisty pozwalającym ocenić budowę struktur oka oraz postawić diagnozę. Składa się ona ze źródła silnego światła, które może być kierowane na poszczególne struktury gałki ocznej w postaci rozproszonej lub przez wąską szczelinę, oraz biomikroskopu zapewniającego badającej osobie nie tylko odpowiednie powiększenie obrazu (6–40x), ale też widzenie stereoskopowe (przestrzenne). W urządzenie wbudowane są również odpowiednie filtry. Filtr redukujący natężenie światła ułatwia badanie osób wrażliwych na ten bodziec. Z kolei filtry barwne stwarzają dodatkowe możliwości badania. Filtr kobaltowoniebieski wykorzystuje się przy badaniach z użyciem fluoresceiny do wzbudzenia jej świecenia (fluorescencji), natomiast filtr bezczerwienny (zielony) pozwala łatwiej uwidocznić niektóre struktury oka (np. włókna nerwowe, ciało szkliste, naczynia krwionośne siatkówki). Światło lampy szczelinowej ogniskuje się kolejno na powiekach, spojówce, twardówce, rogówce, przedniej komorze wypełnionej cieczą wodnistą, tęczówce, soczewce i przedniej części ciała szklistego. Używając w lampie szczelinowej dodatkowych soczewek, można zobaczyć struktury kąta przesączania (jest to tzw. gonioskopia) oraz dno oka. Zaopatrzenie lamy szczelinowej w aparat fotograficzny umożliwia dokumentację fotograficzną zmian chorobowych.
Jak się przygotować do badania?
W trakcie badania okulistycznego najczęściej poszerza się źrenicę, co powoduje, w zależności od zastosowanego leku, ustępujące po kilku godzinach lub kilku dniach nieostre widzenie i nadwrażliwość na światło, dlatego na badania warto przynieść z sobą okulary przeciwsłoneczne oraz nie powinno się prowadzić pojazdów mechanicznych. W czasie badania należy spokojnie patrzeć daleko przed siebie lub drugim, niebadanym okiem, patrzeć na wprost (np. na ucho badającego). Przez cały czas badania głowę i brodę należy opierać na podpórce lampy szczelinowej. Nie wolno zmieniać pozycji głowy, gdyż nawet jej niewielki ruch sprawia, że obraz w mikroskopie staje się nieostry.
Możliwe sytuacje/powikłania po badaniu w lampie szczelinowej
Silne światło lampy szczelinowej powoduje przejściowe zaburzenia widzenia (tzw. olśnienie) i nieostre widzenie, które ustępuje po kilku minutach.
(żródło: mp.pl z popr.)
Typ opcji | Cena |
---|---|
Badanie odcinka przedniego oka | w pakiecie |
Badanie odcinka tylnego oka | w pakiecie |
Tonometria to pomiar ciśnienia wewnątrz gałki ocznej. Tonometria stanowi część rutynowego badania okulistycznego. Jest jednak szczególnie wskazana w przypadku jaskry, nadciśnienia ocznego (lub ich podejrzenia), a także w trakcie kontroli po zabiegach na gałce ocznej. U zdrowych osób za wartości prawidłowe ciśnienia wewnątrzgałkowego powszechnie uznaje się zakres 10–21 mm Hg. Ciśnienie wewnątrzgałkowe waha się w ciągu dnia (najwyższe jest w godzinach porannych). Jego średnie dobowe wahania nie przekraczają 5 mm Hg.
Tonometria bezkontaktowa (typu air-puff)
W przypadku tego rodzaju badania podmuch sprężonego powietrza spłaszcza rogówkę. Przy badaniu w większości przypadków nie jest konieczne znieczulenie miejscowe. Siła podmuchu powietrza może jedynie zaskoczyć i przestraszyć pacjenta.
Tonometria wgłobieniowa (impresyjna)
W badaniu tym stosuje się tonometr Schiøtza. Aparat ustawia się pionowo na znieczulonej rogówce, przy czym pacjent leży lub ma głowę odchyloną do tyłu. Trzpień tonometru uciska rogówkę, a jej opór zależy od ciśnienia panującego w gałce ocznej.
Jak się przygotować do badania?
Przed badaniem należy rozluźnić mocno zapięty kołnierzyk. Badany powinien spokojnie oddychać, nie może wstrzymywać oddechu (manewr Valsalvy) ani zaciskać powiek. Drugim, niebadanym okiem należy patrzeć w dal prosto przed siebie. W przypadku badań wymagających znieczulenia powierzchni gałki ocznej badany powinien poinformować lekarza o ewentualnej alergii na leki znieczulające. Przed badaniem należy zdjąć soczewki kontaktowe.
Typ opcji | Cena |
---|---|
Pomiar bezkontaktowy (tonometr air-puff) | w pakiecie lub 20zł |
Pomiar kontaktowy (tonometr Schiotz'a) | w pakiecie lub 20zł |
Przemieszczenie gałki ocznej w oczodole ku przodowi nazywamy wytrzeszczem (exophthalmos), natomiast jej przemieszczenie ku tyłowi nazywamy zapadnięciem się gałki ocznej (enophthalmos). Pomiar osadzenia gałek ocznych w oczodole, tzw. egzoftalmometria, przeprowadza się za pomocą egzoftalmometru Hertla. Jest on zbudowany z dwóch części, z których każda wyposażona jest w dwa lusterka ułożone pod kątem prostym jedno nad drugim. Dodatkowym elementem jest metalowy pręt (listwa), po którym można przesuwać jedną z dwóch części urządzenia. W trakcie badania końcówki egzoftalmometru osadza się na zewnętrznych krawędziach oczodołów (w okolicy skroniowej) i ustawia w taki sposób, aby badający widział w lusterkach jednocześnie szczyty obydwu rogówek i odbicie podziałek milimetrowych na przyrządzie. W ten sposób określa się odległość szczytu rogówki od skroniowej krawędzi oczodołu. Prawidłowe wartości mieszczą się u kobiet w zakresie 15,5–20 mm, a u mężczyzn – 16,5–21,5 mm. Różnica większa niż 2 mm między oczami uważana jest za patologiczną.
Osadzenie gałek ocznych w oczodole można też oceniać subiektywnie. Badający staje wówczas za siedzącym pacjentem i, cały czas patrząc z góry, unosi delikatnie obydwie powieki i prosi badaną osobę o spojrzenie w dół. W ten sposób najłatwiej można zauważyć różnice we wzajemnym położeniu gałek ocznych w obu oczodołach.
Wskazania do badania:
wytrzeszcz (np. w przypadku oftalmopatii tarczycowej czy guzów oczodołu) lub zapadnięcie się gałki ocznej (np. w stanach po urazach i złamaniach oczodołu)
Test Schirmera wykonuje się w celu oceny wydzielania wodnej składowej filmu łzowego. W typowym badaniu oznacza się całkowitą ilość wody wydzielaną we łzach (test Schirmera I bez znieczulenia). Całkowite wydzielanie wody we łzach jest sumą wydzielania podstawowego i odruchowego. Podstawowe wydzielanie wody we łzach ocenia się po wcześniejszym farmakologicznym znieczuleniu worka spojówkowego (test Schirmera I ze znieczuleniem), a odruchowe wydzielanie wody we łzach poprzez podrażnienie błony śluzowej jamy nosowej (test Schirmera II).
Jak wygląda badanie:
W worku spojówkowym w ok. 1/3 powieki dolnej umieszcza się specjalny lekko zagięty pasek bibuły i pozostawia na 5 minut. Następnie mierzy się długość, na jakiej pasek uległ zwilżeniu. W czasie trwania testu pacjent patrzy na wprost. Nie wolno mu zamykać oczu ani trzymać ich zbyt szeroko otwartych. Powinien też w miarę możliwości powstrzymywać się od mrugania.
Wyniki i interpretacja:
W przypadku badania bez znieczulenia zwilżenie >15 mm paska interpretuje się jako wynik prawidłowy, zwilżenie 10–15 mm oznacza początkowy, a 5–10 mm nasilony deficyt wodnej składowej łez natomiast wartość <5 mm oznacza zaawansowany zespół suchego oka z niedoborem filmu łzowego.
Wskazania do wykonania testu:
Zespół suchego oka i zaburzenia nawilżania powierzchni oka (np. w chorobach ogólnych/układowych)